CINEMA CORONA #23: ‘LAS HURDES: TIERRA SIN PAN’ (Luis Bunuel)

Quarantainedag 23!Las Hurdes4

Vandaag hebben we voor u misschien wel de eerste mockumentary uit de filmgeschiedenis, het ook nu nog altijd behoorlijk choquerende ‘Las Hurdes’, in 1933 gedraaid door de Spaanse meester-provocateur en meester-surrealist Luis Bunuel.

Bunuel maakte de film waarschijnlijk als een duistere parodie op de (vaak zeemzoeterige en pseudo-wetenschappelijke etnografische documentaires die destijds behoorlijk populair waren, met de eskimo-idylle ‘Nanook of the North’ als bekendste voorbeeld.

Bunuel zou uiteraard Bunuel niet zijn als hij aan dat genre niet zijn eigen duistere en surrealistische draai gaf: in plaats van op een exotische bestemming een oerwoudvolk te gaan opzoeken, bleef hij in eigen land en trok hij daar naar de meest verarmde regio: Las Hurdes.

Bunuel stelt Las Hurdes voor als een extreem arme streek (wat waar was), maar blies de situatie tot in het bijna belachelijk extreme op: zo beweert Bunuel niet alleen dat ze er ‘geen brood kenden’ en dat er tijdens het draaien van de film ‘geen enkel lied gehoord werd’, maar lijkt het ook alsof kinderen er midden op straat stierven, en dat malaria, waanzin en incest er tot de orde van de dag behoorden, met begrafenissen als enige vorm van vermaak.
Bovendien gooide hij daar nog wat choquerende (en in scène gezette) beelden tussen, én monteerde hij daar bij wijze van contrast een ijskoud gedebiteerde, pseudo-wetenschappelijk klinkende commentaartrack bovenop.

Het resultaat was enerzijds zo onthutsend dat de Spaanse dictator Franco de film meteen verbood (en in allerijl wegen liet aanleggen om de effectief erbarmelijke situatie in Las Hurdes wat te temperen voor de buitenwereld), en anderzijds ook zo grotesk over the top dat een flink deel van inwoners van Las Hurdes nu nóg altijd kwaad zijn over de wijze waarop Bunuel hen destijds geportretteerd heeft, getuige bijvoorbeeld dit artikel uit The Guardian.

Kortom: het soort documentaire dat alleen Bunuel kon maken.
Want, zo vond Bunuel: ‘Het doel van het surrealisme was niet een nieuwe artistieke of filosofische beweging te creëren. Het doel was de sociale orde op te blazen, en het leven zelf te transformeren.’
Opdracht volbracht, zouden we zeggen!

Waarschuwing: de film is niet geschikt voor dierenliefhebbers.